بیمه‌ افراد و شاغلین‌ فعالیت‌هایی‌ که‌ تا تاریخ‌ تصویب‌ این‌ قانون ‌ به‌ نحوی‌ از انحاء مشمول‌ مقررات‌ قانون ‌ بیمه‌های‌ اجتماعی‌ یا قانون ‌ بیمه‌های‌ اجتماعی‌ روستاییان‌ قرار گرفته‌اند با توجه‌ به‌ مقررات‌ این‌ قانون ‌ ادامه‌ خواهد یافت‌.
تبصره‌:
شرایط‌ مربوط‌ به‌ ادامه‌ تمام‌ و یا قسمتی‌ از بیمه‌های‌ مقرر در این‌ قانون ‌ برای‌ کسانی‌ که‌ به‌ علتی‌ غیر از علل‌ مندرج‌ در این‌ قانون ‌ از ردیف‌ بیمه‌شدگان‌ خارج‌ شوند به‌ موجب‌ آیین‌نامه‌ مربوط‌ تعیین‌ خواهد گردید و به‌ هرحال‌ پرداخت‌ کلیه‌ حق‌ بیمه‌ در این‌ قبیل‌ موارد به‌ عهده‌ بیمه‌ شده‌ خواهد بود.

افراد شاغل‌ در فعالیت‌هایی‌ که‌ تا تاریخ‌ تصویب‌ این‌ قانون ‌ مشمول‌ بیمه‌های‌ اجتماعی‌ نشده‌اند به‌ ترتیب‌ زیر به‌ پیشنهاد هیأت‌ مدیره‌ و تصویب‌ وزیر رفاه اجتماعی مشمول‌ مقررات‌ این‌ قانون ‌ قرار خواهند گرفت‌. (به موجب قانون ساختار نظام جامع رفاه، مصوب 1383 وزیر رفاه و تأمین‌اجتماعی جایگزین وزیر رفاه اجتماعی شده است).
الف‌ – موارد مذکور در بندهای‌ (ج‌ – د – ه- و) ماده‌ 3 این‌ قانون ‌ به‌ تدریج‌ و با توجه‌ به‌ امکانات‌ سازمان‌ اجراء خواهد شد و در این‌ صورت‌ میزان‌ حق‌ بیمه‌ با توجه‌ به‌ ماده‌ 28 این‌ قانون ‌ تا خاتمه‌ سال‌ 1354، 19% حقوق‌ یا مزد واز اول‌ سال‌ 1355 معادل‌ 21% حقوق‌ و یا مزد خواهد بود که‌ در سال‌ 1354 کارفرما 13% و بیمه‌ شده‌ 4% و دولت‌ 2% و از سال‌ 1355 کارفرما 14% و بیمه‌ شده‌ 5% و دولت‌ 2% می‌پردازند.
ب‌ – موارد مذکور در بندهای‌ الف‌ و ب‌ ماده‌ 3 این‌ قانون ‌ به‌ تدریج‌ و در صورتی‌ اجراء خواهد شد که‌ سازمان‌ وسایل‌ و امکانات‌ درمانی‌ لازم‌ را برای‌ بیمه‌ شدگان‌ فراهم‌ نموده‌ باشد. الزام‌ کارفرمایان‌ یا افرادی‌ که‌ به‌ موجب‌ این‌ ماده‌ مشمول‌ مقررات‌ این‌ قانون ‌ می‌شوند به‌ تأدیه‌ حق‌ بیمه‌ از تاریخی‌ است‌ که‌ بیمه‌ آنها از طریق‌ انتشار آگهی‌ در روزنامه‌ و یا کتباً اعلام‌ می‌شود.

اجرای‌ هر یک‌ از موارد مندرج‌ در ماده‌ 3 این‌ قانون ‌ درباره‌ روستاییان‌ و افراد خانواده‌ آنها به‌ تدریج‌ در مناطق‌ مختلف‌ مملکت‌ و به‌ تناسب‌ توسعه‌ امکانات‌ و مقدورات‌ سازمان‌ به‌ پیشنهاد هیأت‌ مدیره‌ و تصویب‌ شورای‌عالی‌ سازمان‌ با توجه‌ به‌ ماده‌ 117 این‌ قانون ‌ خواهد بود.

اتباع‌ بیگانه‌ که‌ در ایران‌ طبق‌ قوانین‌ و مقررات‌ مربوط‌ به‌ کار اشتغال‌ دارند جز در مواردی‌ که‌ طبق‌ مقاوله‌ نامه‌ها و قراردادهای‌ دوجانبه‌ یا چندجانبه‌ بین‌ ایران‌ و سایر کشورها ترتیب‌ خاص‌ مقرر گردیده‌ است‌ در صورتی‌ که‌ مشمول‌ قانون ‌ حمایت‌ کارمندان‌ در برابر اثرات‌ ناشی‌ از پیری‌ و ازکارافتادگی‌ و فوت‌ نباشند مشمول‌ مقررات‌ این‌ قانون ‌ خواهند بود. (این ماده در تاریخ 1358/6/27 به موجب لایحه قانونی اصلاح ماده 5 قانون تأمین‌اجتماعی، تغییر کرده است متن جدید عبارتست از):
ماده 5:بیمه اتباع بیگانه که طبق قوانین و مقررات مربوط در ایران به کار اشتغال دارند تابع مقررات این قانون خواهد بود مگر در موارد زیر:
الف) در صورتی که بین دول متبوع آنان و دولت جمهوری اسلامی ایران موافقت نامه‌های دوجانبه یا چندجانبه تأمین اجتماعی منعقد شده باشد که در این صورت طبق موافقت نامه عمل خواهد شد.
ب) هرگاه تبعه بیگانه طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران در کشور خود یا در کشور دیگر در موارد پیش‌بینی شده در ماده 3 این قانون کلاً یا بعضاً بیمه شده باشند که در این صورت در همان موارد از شمول مقررات این قانون معاف می‌باشند.
تبصره:
حوادث ناشی از کار اتباع کشورهای ملحق شده به مقاوله‌نامه شماره 19 سازمان بین‌المللی کار از شمول بند (ب) مستثنی می‌باشد و نرخ و مأخذ حق بیمه طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط سازمان تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید. (این تبصره به موجب قانون الحاق یک تبصره به لایحه قانونی اصلاح ماده 5 ق.ت.1 مصوب 1378/11/1  الحاق شده است؛ آیین نامه مزبور در تاریخ 1380/6/14 به تصویب رسیده است.)

مشمولین‌ این‌ قانون ‌ عبارتند از:
الف‌- افرادی‌ که‌ به‌ هر عنوان‌ در مقابل‌ دریافت‌ مزد یا حقوق‌ کار میکنند.
ب‌ –سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با استفاده از مقررات عام قانون تأمین‌اجتماعی صاحبان حرف و مشاغل آزاد را به صورت اختیاری در برابر تمام یا قسمتی از مزایای قانون تأمین اجتماعی بیمه نماید چگونگی انجام بیمه و نرخ حق بیمه و همچنین میزان مزایای مربوط به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب هیأت دولت خواهد رسید.

تبصره 1:
بیمه شده مختار است که سطح درآمد ماهانه خود را که مبنای پرداخت حق بیمه قرار می‌گیرد بین حداقل و حداکثر دستمزد قانونی انتخاب نماید.
تبصره 2:
کلیه اتباع ایرانی اعم از شاغل و یا غیرشاغل در فعالیتهای مختلف در خارج از کشور که بیمه آنان با مقررات قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن مغایرت نداشته باشد می‌توانند بطور اختیاری مشمول مقررات این قانون و آیین نامه‌های مربوط قرار گیرند، مشروط بر اینکه بیمه‌شده حق بیمه خود را بطور منظم پرداخت نماید، بدیهی است سازمان در مورد این قبیل از بیمه‌شدگان مانند سایر بیمه‌شدگان داخل کشور مکلف به ارائه خدمات و انجام تعهدات قانونی براساس آیین نامه و مقررات مربوط در ایران خواهد بود). (آیین نامه مزبور در تاریخ 1366/7/29 به تصویب رسیده).
ج‌ – دریافت‌ کنندگان‌ مستمری‌های‌ بازنشستگی‌، ازکارافتادگی‌ و فوت‌.
تبصره‌ 1 ^[1]:
مستخدمین‌ وزارتخانه‌ها و مؤسسات‌ و شرکت‌های‌ دولتی‌ و مستخدمین‌ مؤسسات‌ وابسته‌ به‌ دولت‌ که‌ طبق‌ قوانین‌ مربوط‌ به‌ نحوی‌ از انحاء از موارد مذکور در ماده‌ سه‌ این‌ قانون ‌ بهره‌مند می‌باشند، در سایر مواردی‌ که‌ قوانین‌ خاص‌ برای‌ آنها وجود ندارد طبق‌ آیین‌نامه‌ای‌ که‌ به‌ پیشنهاد وزارت‌ رفاه ‌اجتماعی‌ و تأیید سازمان‌ اموراداری‌ و استخدامی‌ کشور به‌ تصویب‌ هیأت‌ وزیران‌ خواهد رسید تابع‌ مقررات‌ این‌ قانون ‌ خواهند بود.
تبصره‌ 2:
مشمولین‌ قانون ‌ استخدام‌ نیروهای‌ مسلح‌ و افزارمندان‌ مشمول‌ قانون ‌ تعاون‌ و بیمه‌ بازنشستگی‌ افزارمندان‌ ارتش‌ از شمول‌ این‌ قانون ‌ خارج‌ بوده‌ و تابع‌ قانون ‌ و مقررات‌ خاص‌ خود خواهند بود.
تبصره‌ 3 :
کلیه اتباع ایرانی اعم از شاغل و یا غیرشاغل در فعالیتهای مختلف در خارج از کشور که بیمه آنان با مقررات قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی آن مغایرت نداشته باشد می‌توانند بطور اختیاری مشمول مقررات این قانون و آیین نامه‌های مربوط قرار گیرند، مشروط بر اینکه بیمه‌شده حق بیمه خود را بطور منظم پرداخت نماید، بدیهی است سازمان در مورد این قبیل از بیمه‌شدگان مانند سایر بیمه‌شدگان داخل کشور مکلف به ارائه خدمات و انجام تعهدات قانونی براساس آیین نامه و مقررات مربوط در ایران خواهد بود.

تبصره‌ 4  ^[2]:
مشمولین‌ قانون ‌ حمایت‌ کارمندان‌ در برابر اثرات‌ ناشی‌ از پیری‌ و ازکارافتادگی‌ و فوت‌ کماکان‌ تابع‌ مقررات‌ قانون ‌ مذکور خواهند بود. مؤسسات‌ مشمول‌ قانون ‌ مذکور مکلفند با اعلام‌ سازمان‌ تأمین‌ خدمات‌ درمانی‌ حق‌ بیمه‌ درمانی‌ سهم‌ خود و بیمه‌ شده‌ را کسر و توسط‌ صندوق‌ حمایت‌ مربوط‌ به‌ سازمان‌ نامبرده‌ بپردازند. میزان‌ حق‌ بیمه‌ درمانی‌ موضوع‌ این‌ ماده‌ تابع‌ ضوابط‌ و مقررات‌ بیمه‌ خدمات‌ درمانی‌ موضوع‌ قانون ‌ تأمین‌ خدمات‌ درمانی‌ مستخدمین‌ دولت‌ است‌ و نحوه‌ وصول‌ آن‌ عیناً به‌ ترتیبی‌ است‌ که‌ در قانون ‌ حمایت‌ کارمندان‌ در برابر اثرات‌ ناشی‌ از پیری‌ و ازکارافتادگی‌ و فوت‌ پیش‌بینی‌ شده‌ است.‌ 
تبصره 5  ^[3]:
در مواردی که کارفرمایان موضوع بند (4) ماده (2) قانون تامین اجتماعی مصوب 1354/4/3 اشخاص حقیقی باشند و همچنین مدیران اشخاص حقوقی غیردولتی می توانند با پرداخت حق بیمه سهم بیمه شده و کارفرما به ترتیب مقرر در ماده (28) قانون مذکور و اصلاحات بعدی آن از تاریخ اشتغال به کار در کارگاه در زمره مشمولین قانون مذکورقرارگیرند.(موجب اصلاحی مورخ 1387/1/25 مجلس و 1387/4/8 مجمع تشخیص مصلحت این تبصره الحاق شده است.) آیین نامه اجرائی این تبصره شامل نحوه احتساب سوابق خدمت و پرداخت حق بیمه های معوقه بنابه پیشنهاد وزارت رفاه و تامین اجتماعی به تصویب هیات وزیران خواهدرسید.